Η στήριξη ενός επιζώντος προσώπου

Η στήριξη ενός επιζώντος προσώπου σημαίνει να αφιερώσουμε χρόνο και να δώσουμε χώρο στις συναισθηματικές ανάγκες ενός προσώπου που έχει βιώσει ένα τραύμα. Απαιτεί πολλή υπομονή, αυτοέλεγχο και διάθεση να ακούσουμε. Οι περισσότερες συμβουλές που θα διαβάσουμε στο κείμενο είναι κοινής λογικής, ωστόσο δεν είναι καθόλου αυτονόητο ότι ένα άτομο που βρίσκεται σε μία τέτοια στρεσογόνο κατάσταση θα λάβει αυτή τη στήριξη από τους συντρόφους/ τις συντρόφισσες του. Δεν είναι δεδομένη η υγεία ή η ασφάλεια του, π.χ. ότι δεν κινδυνεύει από έναν βίαιο πρώην σύντροφο.

Είναι λοιπόν ιδιαίτερα σημαντικό το να σεβαστούμε την αυτονομία του επιζώντος προσώπου. Ένα άτομο που έχει βιώσει σεξουαλική βία, έχει επιβιώσει την επιβολή μιας δύναμης και έχει βρεθεί στη θέση, του να χάσει τον έλεγχο πάνω στο ίδιο του το σώμα. Ο αντίκτυπος αυτής της στέρησης αυτοκυριαρχίας μπορεί να διαρκέσει σε όλη του τη ζωή. Για να αποτελέσουμε στήριγμα στη ζωή αυτού του προσώπου, πρέπει να του αφήσουμε τη δύναμη να αποφασίσει για τον εαυτό του. Ακόμα και οι πιο μικρές αποφάσεις είναι σημαντικές. Σημαίνουν ότι επανακτά μέρος της δύναμης που του έκλεψε ο αυτουργός της βίας. Για τον ίδιο λόγο, χρειάζεται να το αφήσουμε να μιλήσει. Η σεξουαλική βία είναι ένας τρόπος φίμωσης, έτσι, η επανάκτηση του λόγου, μπορεί να είναι ενδυναμωτική. Ο αυτουργός της βίας δεν το άκουσε, τώρα μπορούμε να το κάνουμε εμείς.

Ίσως το αυτονόητο που μπορούμε να κάνουμε για να στηρίξουμε ένα πρόσωπο που υπέστη σεξουαλική βία, είναι να το πιστέψουμε! Στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων, ο αυτουργός της βίας θα πει ότι το επιζών πρόσωπο υπερβάλλει, στο νοσοκομείο δε θα το πιστέψουν, η αστυνομία δε θα το πιστέψει, η οικογένεια του δε θα το πιστέψει. Ακόμα κι αν έχουν κοντά τους ένα άτομο που να τους πιστεύει, πολλά από τα επιζώντα πρόσωπα θα περάσουν το υπόλοιπο της ζωής τους, σκεπτόμενα τι θα μπορούσαν να έχουν κάνει για να σταματήσουν το άτομο που τους έκανε κακό.

Σε κάθε περίπτωση, χρειάζεται να αντιλαμβανόμαστε τα ίδια μας τα όρια. Εάν οι ίδιοι/ες ποτέ δεν έχουμε δεχτεί σεξουαλική βία, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι ούτως ή άλλως, δεν μπορούμε να μπούμε 100% στη θέση του ατόμου που την υπέστη. Εάν πάλι είχαμε παρόμοιες εμπειρίες ή υπήρξαμε μάρτυρες σε κάτι αντίστοιχο που συνέβη σε κοντινό μας πρόσωπο, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί/ές, ώστε να μην καταλήγουμε να προβάλλουμε πάνω στο άτομο που στηρίζουμε, τα δικά μας συναισθήματα και τις δικές μας επιθυμίες.

Σε γενικές γραμμές χρειάζεται να έχουμε μία στάση που χαρακτηρίζεται από ευελιξία και ευαισθησία, να αποφεύγουμε μέρη μη ασφαλή, συζητήσεις ή εικόνες που μπορούν να συντελέσουν στο να αναβιώσει το επιζών πρόσωπο την τραυματική εμπειρία και να έχουμε ψυχραιμία και υπομονή. Η σεξουαλική βία δεν είναι κάτι που μπορεί ένα άτομο να «ξεπεράσει» ή να σβήσει από τη ζωή του. Ο τελικός στόχος του να αισθανθεί καλύτερα, γίνεται μέσα από την ένταξη αυτής της εμπειρίας στη ζωή του ως μέρος αυτού που είναι, με το να δώσει, δηλαδή, ένα νόημα σε αυτό που συνέβη.

Συμβουλές προς τα πρόσωπα που υπέστησαν σεξουαλική βία

Σε αυτή την ενότητα, που δεν είναι η καλύτερα αναπτυγμένη, αναφέρονται μόνο κάποιες προτάσεις, στις οποίες αξίζει να εμβαθύνει κανείς, κάποιες συμβουλές για το πώς μπορεί ένα άτομο να αισθανθεί καλύτερα στην καθημερινότητα του ή να αρχίσει να διαχειρίζεται την εμπειρία του. Ενδιαφέρον έχει το κομμάτι σχετικά με τα υπέρ και τα κατά της εκδίκησης.

Η εκδίκηση ενάντια στον αυτουργό της βίας, εάν είναι το επιζών άτομο αυτό που την επιλέγει, μπορεί να είναι μία έγκυρη αντίδραση… Αυτή η επιλογή προσφέρει διάφορα πλεονεκτήματα. Η φυσική επίθεση στέλνει το ξεκάθαρο μήνυμα, ότι η σεξουαλική βία είναι μη ανεκτή. Εάν η σεξουαλική βία αποτυπώνει την πατριαρχία στο σώμα των γυναικών, η εκδίκηση ενσαρκώνει την αντίσταση. Και πάνω απ’όλα, είναι ευθεία, δηλαδή δεν προϋποθέτει τη διαμεσολάβηση τρίτων.

Προφανώς υπάρχουν μειονεκτήματα σε αυτές τις αντιδράσεις. Η επιλογή του να κάνουμε πιο σκληρή μια ήδη σκληρή κατάσταση, μπορεί να επιφέρει κινδύνους, είτε φυσικούς είτε νομικούς. Μία ομαδική επίθεση μπορεί να οδηγήσει σε έρευνες της αστυνομίας περισσότερο απ’ότι η ίδια η βία, ειδικά εάν δεν έχει προηγηθεί καταγγελία στις αρχές. Υπάρχει επίσης ο κίνδυνος, ο αυτουργός της βίας να γίνει ακόμα πιο βίαιος.

10 προτάσεις για άτομα που κατηγορούνται για σεξουαλικά βίαιες συμπεριφορές

Οι συγγραφείς σκέφτηκαν έξυπνα και απέφυγαν να μπούνε σε μία λογική «δικαστηρίου», γύρω από το αν το άτομο που κατηγορείται παραδέχεται τις πράξεις του ή όχι. Οι συμβουλές που απευθύνονται στους (κατηγορούμενους ως) αυτουργούς της βίας, έχουν εφαρμογή και στις δύο περιπτώσεις. Για παράδειγμα, είναι σημαντικό να είναι κανείς από την αρχή μέχρι το τέλος ειλικρινής. Ακόμα κι αν υποπτεύεται ότι μόνο κάποιοι από τους τρόπους με τους οποίους φέρθηκε, μπορεί να έχουν παραβιάσει τα όρια ή την αξιοπρέπεια του ατόμου που τον κατηγορεί, οφείλει να το παραδεχτεί. Το πρώτο βήμα για να ξεκινήσει μία διαδικασία ανάληψης ευθύνης από την πλευρά του αυτουργού, είναι εκείνος να βγει από την άρνηση.

Οφείλει επίσης να σεβαστεί τις ανάγκες του επιζώντος προσώπου και να δείξει διατεθειμένος να εργαστεί με την κοινότητα για να επιτευχθεί μία επίλυση της σύγκρουσης. Όμως δεν αποφασίζει εκείνος, ούτε ποιες δράσεις θα υιοθετηθούν με κατεύθυνση την επίλυση, ούτε αν θα παραβρεθεί στον ίδιο χώρο με το επιζών πρόσωπο. Ομοίως, είναι καλό να περιοριστεί στο να μιλάει για το πώς ο ίδιος βίωσε την κατάσταση, αλλά χωρίς να προεξοφλεί το πώς τη βίωσε το άτομο που τον κατηγορεί.

Είναι επίσης σημαντικό, να μην παρουσιάζει τη δική του αφήγηση ως «την αλήθεια», να έχει ανοικτά τα αυτιά του στην αφήγηση του άλλου ατόμου, να λαμβάνει υπόψη τις αντιδράσεις του και να αποφύγει δηλώσεις ότι εκείνο «υπερβάλλει» στον τρόπο με τον οποίο βίωσε τη βία ή ακόμα χειρότερα ότι λέει ψέματα ή ότι εφόσον ανέχτηκε τη συμπεριφορά του αρχικά, άρα «δε συνέβη και τίποτα σοβαρό». Αυτό δε σημαίνει ότι δεν μπορεί να πει ότι βίωσε την κατάσταση για την οποία κατηγορείται με διαφορετικό τρόπο, σημαίνει μόνο ότι έχει την ευθύνη να το κάνει με τρόπο που δείχνει σεβασμό.
Μια στάση που συχνά υιοθετούν οι (κατηγορούμενοι ως) αυτουργοί βίας, είναι το να κρύβονται πίσω από τις φιλίες τους. Συχνά τα άτομα που τους υπερασπίζονται περισσότερο, είναι οι φίλοι/ες, οι σύντροφοι/ισσες και οι ερωτικοί τους σύντροφοι. «Πραγματικά, είναι ένας φοβερός σύντροφος/ αγωνιστής», «έχει προσφέρει πολλά στον αγώνα/ στο κίνημα», «το άτομο που εγώ γνωρίζω, ποτέ δε θα έκανε κάτι τέτοιο», είναι μερικές από τις πιο συνηθισμένες αμυντικές αντιδράσεις. Οι αντιδράσεις αυτές δε βοηθάνε. Στην πραγματικότητα, το άτομο που κατηγορείται για σεξουαλική βία, χρειάζεται να ακούσει τις κριτικές και την οργή του επιζώντος προσώπου και όσων το στηρίζουν. Οι σύντροφοι/ισσες του πρέπει να καταλάβουν, ότι εάν πραγματικά τον εκτιμούν, πρέπει να τον βοηθήσουν να αναθεωρήσει κάποιες στάσεις του και να σκεφτεί πώς θα μετασχηματίσει τις κυριαρχικές του συμπεριφορές.

Αυτό το τελευταίο είναι και το βασικότερο όλων: η αναγκαιότητα να εστιάσει ο αυτουργός της βίας στη δική του συμπεριφορά, ώστε να κατανοήσει τι είναι αυτό που την προκάλεσε. Πρέπει να αποδείξει στο επιζών πρόσωπο και στην κοινότητα ότι λειτουργεί καλοπροαίρετα και ότι είναι έτοιμος να επεξεργαστεί το πρόβλημα του ή τουλάχιστον, ότι θέλει ειλικρινά να διερευνήσει την πιθανότητα να είχε μία βίαιη συμπεριφορά.

Απαιτείται πολύ θάρρος και ευσυνειδησία, προκειμένου να παραδεχτούμε ότι έχουμε βλάψει ένα άλλο άτομο, ότι περιφρονήσαμε την αξιοπρέπεια και την αυτοεκτίμηση του. Απαιτείται πολλή ειλικρίνεια για να απολογηθούμε, χωρίς να περιμένουμε χειροκροτήματα κι ευχαριστίες. Αλλά κάτι τέτοιο είναι αναγκαίο, προκειμένου να αρχίσουμε να ξεπερνάμε τις βίαιες τάσεις μας. Το να ξέρουμε ότι βλάψαμε ένα άτομο και να μην αναλαμβάνουμε την ευθύνη γι’αυτό, το μόνο που κάνει, είναι να διαιωνίζει τις ιεραρχικές σχέσεις. Απαιτείται εντιμότητα, βαθιά ανάλυση του εαυτού μας και ενσυναίσθηση, για να μπορέσουμε να ξεπεράσουμε τις βίαιες συμπεριφορές μας. Από τη στιγμή που κάποιος/α είναι ικανός/ή να παραδεχτεί ότι έχει πρόβλημα, εφόσον προκαλεί κακό σε κάποιο άλλο πρόσωπο, μπορεί να αρχίσει να καταλαβαίνει πώς και γιατί το κάνει. Μπορεί να μάθει να αναγνωρίζει τα σημάδια όταν φτάνει σε σημείο να επαναλάβει παλιά σχήματα συμπεριφοράς, καθώς και να μάθει να τα ελέγχει.

Συλλογικές διαδικασίες που υποβοηθούν την ανάληψη ευθύνης

Η στήριξη του προσώπου που υπέστη σεξουαλική βία είναι το πιο σημαντικό και η πιο βασική προτεραιότητα για όσους/ες αποτελούν ένα κίνημα ή μία κοινότητα. Ωστόσο, μόνο εάν ο αυτουργός της βίας βγει από τη φάση της άρνησης και αναλάβει την ευθύνη για τις πράξεις του, δείχνοντας θέληση να προβληματιστεί για τις συμπεριφορές του, μπορεί να γίνει λόγος για μία συλλογική διαδικασία αποκατάστασης.

Εάν υπάρχει αυτή η συνθήκη, είναι απαραίτητο ένας πυρήνας ατόμων να παρακολουθεί τον αυτουργό σε αυτή τη διαδικασία: άτομα που μπορούν να εφαρμόσουν τα κατάλληλα εργαλεία για να αντιμετωπίσουν όλα τα προβληματικά σημεία του ζητήματος της έμφυλης βίας, που κατέχουν μία ανάλυση της πατριαρχίας, των μηχανισμών της και των δομών εξουσίας με τις οποίες σχετίζεται.

Απόδοση ευθύνης σημαίνει δέσμευση να σπρώξουμε τα άτομα που αποτελούν μέρος της ζωής μας, να δουλέψουν τις καταστροφικές συμπεριφορές τους προς σχέσεις πιο υγιείς και οριζόντιες. Ανάληψη ευθύνης σημαίνει να έχουμε τη βούληση να λάβουμε ερεθίσματα από την πλευρά των προσώπων που μας περιβάλλουν, να αντιδράσουμε και να θέσουμε ως προτεραιότητα τις ανάγκες, την ασφάλεια και τη συναισθηματική ευημερία των συντρόφων μας.

Την πρώτη φορά που ένας αυτουργός βίας τίθεται ενώπιον των πράξεων του, συνήθως αντιδρά με έκπληξη και άρνηση. Κάποιοι θα συνεχίσουν να χρησιμοποιούν μία χειριστική λογική και αμυντικούς μηχανισμούς που έχουν τελειοποιήσει μέσα από τα σχήματα συμπεριφοράς τους, για να αποφύγουν την πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν.

Κάποιοι άλλοι μπορεί να φαίνονται πρόθυμοι να συνεργαστούν στη διαδικασία λογοδοσίας και στην ανάληψη ευθύνης μόνο στα λόγια, τη στιγμή που στην πραγματικότητα συνεχίζουν να αρνούνται να αναγνωρίσουν τον ενεργό τους ρόλο στην άσκηση βίας. Πολλά άτομα μπορεί να ξεγελαστούν από τις λεπτές μηχανορραφίες ενός αυτουργού βίας που δε θέλει να αντιμετωπίσει με ειλικρίνεια τη διαδικασία, επειδή η ηρεμία με την οποία υπερασπίζεται τον εαυτό του, τους είναι πιο ευχάριστη από τη συναισθηματική ένταση με την οποία εκφράζονται συνήθως τα επιζώντα άτομα.

Εφόσον ξεκινήσει μία διαδικασία ανάληψης ευθύνης και αποκατάστασης, η βασική δομή για να ξεκινήσει μία τέτοια διαδικασία περιλαμβάνει το επιζών άτομο και την ομάδα που το στηρίζει, τον αυτουργό της βίας και την ομάδα που τον στηρίζει και μία από κοινού συμφωνημένη μεθοδολογία για τον τρόπο που θα επικοινωνήσουν οι δύο ομάδες. Είναι πολύ σημαντικό να καθορίσουμε συγκεκριμένα δίκτυα στήριξης, τόσο για το επιζών άτομο, όσο και για τον αυτουργό της βίας. Σε ό,τι αφορά τον δεύτερο, δε σημαίνει ότι στηρίζουμε τις πράξεις του, αλλά ότι τον βοηθάμε κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ανάληψης ευθύνης. Τα άτομα της ομάδας του πρέπει να μιλάνε διαρκώς μαζί του για να βεβαιωθούν ότι η διαδικασία προχωράει. Είναι εύκολο το να προσπαθήσει να αποφύγει όσα συμφωνήθηκαν, γι’αυτό και η ομάδα στήριξής του θα πρέπει να έχει και αυτό το ρόλο: να είναι η θαρραλέα αλλά σταθερή φωνή που δε θα του επιτρέψει να υπαναχωρήσει.

Εφόσον η ομάδα στήριξης της κάθε πλευράς σταθεροποιηθεί, θα πρέπει να επιτευχθεί ο καλύτερος τρόπος επικοινωνίας μεταξύ των δύο ομάδων. Το επιζών πρόσωπο θα μπορούσε να αποφασίσει να διατηρήσει ανοικτή επικοινωνία με τον αυτουργό είτε ενώπιον της κοινότητας, είτε κάνοντας μία κατ’ιδίαν συζήτηση, είτε με την παρουσία ενός ή περισσοτέρων ατόμων από κάθε ομάδα. Θα μπορούσε όμως, να επιλέξει να μην έχει κανενός είδους επαφή με τον αυτουργό της βίας. Σε αυτή την περίπτωση, κάποια μέλη των δύο ομάδων θα χρειαστεί να διευκολύνουν τη διαδικασία. Είναι τέλος σημαντικό, να τεθούν κι άλλοι κανόνες για τη διαχείριση των φυσικών χώρων στους οποίους το κάθε ένα από τα δύο πρόσωπα μπορεί να παραβρεθεί.

Αφότου έχει χτιστεί η δομή της διαδικασίας ανάληψης ευθύνης, είναι δυνατό να αρχίσει να λειτουργεί το σχέδιο. Συνήθως, τα πρώτα βήματα συνίστανται στο να επιτευχθεί μία συλλογική κατανόηση αυτού που συνέβη. Αυτό ουσιαστικά σημαίνει, το να βρεθεί μία κοινή και κατάλληλη γλώσσα για να περιγράψει τις δυναμικές της βίας που εφαρμόστηκαν και, γενικά, να γίνει μία δημιουργική συζήτηση ή αντιπαράθεση για το ποια είναι τα κατάλληλα σχήματα για την εξάλειψη προβληματικών συμπεριφορών. Μπορεί να φανεί χρήσιμο, η κοινότητα να καταλήξει σε κοινούς ορισμούς για έννοιες όπως βία, κακοποίηση, βιασμός, συναίνεση, υπέρβαση των ορίων.

Είναι σημαντικό το δίκτυο στήριξης του αυτουργού της βίας να τον βοηθήσει να δει ορθολογικά ποιες ήταν οι βίαιες συμπεριφορές του, αλλά η ανάλυση αυτή να μην παραμείνει σε επίπεδο «ψυχολογικό», αλλά να ενταχθεί σε μία θεωρητική πολιτική ερμηνεία, που θα επιτρέπει να κατανοήσει όλη η κοινότητα καλύτερα τη σεξουαλική βία μέσα από κριτικές αναλύσεις για την πατριαρχία, την κουλτούρα του βιασμού, του αντρικού προνομίου.

Όλο αυτό αποτελεί μία τεράστια δέσμευση. Για να επιτευχθούν οι στόχοι μίας διαδικασίας ανάληψης ευθύνης, θα ήταν βοηθητικό να αποσυντεθεί η όλη διαδικασία σε κομμάτια και στάδια που θα είναι μικρότερα και άρα πιο διαχειρίσιμα. Είναι σημαντικό επίσης, ο αυτουργός της βίας να πει στην ομάδα του, πώς βλέπει τη διεξαγωγή της διαδικασίας. Ίσως το επιζών άτομο να του ζητήσει να μιλήσει δημόσια για κάποιες βίαιες πράξεις του ή να το κάνει μέσω μίας ανοικτής επιστολής ή να του ζητήσει να διαβάσει κάποιο κείμενο ή βιβλίο και μετά να το παρουσιάσει περιληπτικά. Μία δημόσια τοποθέτηση εκ μέρους του αυτουργού είναι μπορεί να αποτελέσει μία χειρονομία για να ανοίξει ένας ειλικρινής διάλογος σε άλλους χώρους και συλλογικότητες.

Εάν ο αυτουργός δε θέλει να συμμετάσχει στη διαδικασία ανάληψης ευθύνης και αντιστέκεται στα αιτήματα του επιζώντος προσώπου, το να διαδοθεί δημόσια η βίαιη συμπεριφορά του εκ μέρος του επιζώντος ατόμου ή της ομάδας στήριξης του, μπορεί να είναι αναγκαίο, προκειμένου να δοθούν και σε άλλους ανθρώπους πληροφορίες σχετικά με το άτομο που έχει διαπράξει σεξουαλική βία.

Αυτές είναι μόνο κάποιες σημειώσεις στις οποίες χρειάζεται να εμβαθύνουμε περισσότερο. Οι διαδικασίες αυτές δε λειτουργούν πάντα με επιτυχία, για διάφορος λόγους. Κανονικά, η διαδικασία του να μετασχηματιστούν νοοτροπίες τόσο βαθιά ριζωμένες, μπορεί να πάρει χρόνια και οι κοινότητες μας έχουν τόσο εύθραυστες βάσεις και αποτελούνται από τόσο περαστικές σχέσεις, που δεν επιτρέπουν τη διατήρηση μιας δέσμευσης και μίας συνέχειας τέτοιου μεγέθους. Είναι πολλοί οι παράγοντες που μπορεί να συνιστούν εμπόδιο για μία δέσμευση με διάρκεια, αλλά ας μην ξεχνάμε ότι, ακόμα κι αν δεν πετύχουμε τα αποτελέσματα που περιμέναμε, η ίδια η διαδικασία που αντιμετωπίζουμε, πάντα θα είναι χρήσιμη γιατί μας βοηθάει να εξελιχθούμε.

Τέλος, είναι σχεδόν προφανές, αλλά αξίζει να αναλογιστούμε το εξής: αντί να ξοδεύουμε ενέργεια αναζητώντας έναν τρόπο να αντιμετωπίσουμε τη σεξουαλική βία που διαπράχθηκε, δε θα είχε περισσότερο νόημα να επικεντρωθούμε στο να την προλάβουμε προτού εκδηλωθεί; Το να απαντάμε στις εκδηλώσεις βίας και το να δουλεύουμε με τους αυτουργούς της μέσα από διαδικασίες ανάληψης ευθύνης, αποτελούν μέρος του πεδίου της παρέμβασης και της τριτογενούς πρόληψης. Η πρωτογενής πρόληψη περιλαμβάνει την πρόληψη της βίας, αλλάζοντας την κουλτούρα που βρίσκεται στη βάση της, τροποποιώντας τις κοινωνικές νόρμες. Χρειάζεται λοιπόν, να διευρύνουμε το κομμάτι της προληπτικής δουλειάς που διεξάγουμε, παράλληλα με τις διαδικασίες ανάληψης ευθύνης. Στους αναρχικούς κύκλους, κάποια άτομα κινητοποιούνται για να χτίσουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη μεταξύ τους, για να δυναμώσουν, για να μοιραστούν έννοιες και πρακτικές αυτοάμυνας. Οι περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη συναίνεση, την επικοινωνία μεταξύ συντρόφων και τις θετικές μορφές έκφρασης σεξουαλικότητας, έχουν διαδοθεί από τέτοιες ομάδες με σκοπό να διερευνηθούν θέματα όπως το ανδρικό προνόμιο και να αναλυθούν οι στάσεις απέναντι στη σεξουαλικότητα και τη συναίνεση.

……………………

Διαβάστε το Α΄μέρος του κειμένου εδώ.

Κατεβάστε ολόκληρη τη μπροσούρα στα ελληνικά.Violencia_espacios anarquistas