Η Προβιντένσια είναι ένα μικροσκοπικό νησί στη μέση της Καραϊβικής, με έκταση όσο περίπου οι Λειψοί, τριγυρισμένο από εκπληκτικής ομορφιάς κοραλλιογενείς υφάλους, τμήμα του αρχιπελάγους που περιλαμβάνει και το μεγαλύτερο νησί της περιοχής, το Σαν Αντρές και υπάγεται διοικητικά στην Κολομβία.

Πριν από έναν μήνα το νησάκι αυτό ισοπεδώθηκε από έναν τυφώνα της κατηγορίας 5, της ανώτατης δηλαδή, με ανέμους που ξεπερνούν τα 250χμ/ώρα. Το 98-99% των υποδομών του νησιού καταστράφηκε και οι 5.000 κάτοικοί του, κατά βάση Ρασταφάρι, απόγονοι σκλάβων, έμειναν άστεγοι, περιμένοντας για μέρες βοήθεια από την κολομβιανή κυβέρνηση, η οποία, αφού αγνόησε τις προειδοποιήσεις, έστειλε τελικά την πολεμική της αεροπορία για να σώσει αρχικά 27 τουρίστες… Η ιστορία επαναλαμβάνεται.

Προβιντένσια στα ελληνικά σημαίνει (θεία) πρόνοια, και το όνομα του νησιού είναι κατάλοιπο του οράματος των εποικιστών του, Άγγλων Πουριτανών του 17ου αιώνα, να ιδρύσουν μια αποικία στην Καραϊβική, εν είδει επίγειου παραδείσου, που θα «εκπλήρωνε το θέλημα του θεού (Πρόνοια) στη γη». Ο τρόπος που επιλέχθηκε, όπως και σε άλλες περιπτώσεις, ήταν η ίδρυση μιας… εταιρίας, συγκεκριμένα της εταιρίας του νησιού της Πρόνοιας (Providence Island Company), που εγκαταστάθηκε στο νησί το 1629. Η εταιρία, υπό τον έλεγχο Άγγλων «εξερευνητών», λήσταρχων, επιδόθηκε σε αρκετές άγιες δραστηριότητες, μεταξύ των οποίων, η καταναγκαστική εργασία, η μεταφορά όπλων και οι πειρατικές επιθέσεις στον «αντίπαλο» και εξίσου ληστρικό, ισπανικό στόλο που γυρόφερνε στη περιοχή. Αρχικά μετέφερε είλωτες¹ (φτωχούς λευκούς με συμβόλαια ορισμένου χρόνου, που δούλευαν για να «εξαγοράσουν» την μεταφορά τους) και μετέπειτα σκλάβους αφρικανικής καταγωγής, από άλλες κοντινές βρετανικές αποικίες.

Το νησί άλλαξε χέρια ουκ ολίγες φορές από τους Άγγλους στους Ισπανούς, στους Γάλλους και στη συνέχεια στη διοίκηση της «Μεγάλης Κολομβίας», χώρας που περιελάμβανε τη σημερινή Κολομβία, το Εκουαδόρ, τον Παναμά και τη Βενεζουέλα, για να καταλήξει στη σημερινή Κολομβία, η οποία επικράτησε στη νομική διαμάχη με τη Νικαράγουα για το αρχιπέλαγος. Η πλειοψηφία των αποικιοκρατών έφυγε και σε αυτό έμειναν οι Ράιζαλ, Afro-Caribbeans, με τη δική τους γλώσσα, την κρεόλ, ένα μείγμα με βάση τα αγγλικά και τα ισπανικά. Και μπορεί οι ορίτζιναλ αποικιοκράτες να εκδιώχθηκαν, αλλά αυτό δε σήμανε και το τέλος των ανισοτήτων, ειδικά για τους ‒ τυπικά απελευθερωμένους ‒ πρώην σκλάβους.

Βασική οικονομική δραστηριότητα του αρχιπελάγους τα τελευταία χρόνια είναι ο τουρισμός, με το μεγαλύτερο γείτονα Σαν Αντρές, να έχει μετατραπεί σε ένα τροπικό Μαϊάμι των φτωχών, με κιτς tax-free εμπορικά, ξενοδοχεία-τερατουργήματα, και νυχτερινή ζωή τύπου «ρούμι-κόκα», προσφέροντας φτηνό «τροπικό» τουρισμό. Κανονικό χρυσωρυχείο για τουριστικές εταιρίες, ιδιοκτήτες ξενοδοχειακών μονάδων και παρόχους υπηρεσιών.

Παράλληλα, ο κοραλλιογενής παράδεισος της μικρής Προβιντένσια άρχισε να γίνεται πιο γνωστός ως «αλτέρνατιβ» και «ανέγγιχτος» προορισμός και παρά την αντίθεση αισθητικής με το γείτονά και την αντίσταση σε γενικές γραμμές των ντόπιων στο εύκολο χρήμα, άρχισε να στριμώχνεται μεταξύ ταξιδιωτικών πρακτόρων, αυξανόμενων τιμών και της προσδοκίας της πολυπόθητης ανάπτυξης, με αρκετούς ντόπιους να καταλήγουν να περιμένουν τους τουρίστες για καταδύσεις, ενοικίαση οχημάτων, εκδρομές, κτλ.

Γιατί φυσικά οι κάτοικοι δε ζουν από τους τουρίστες, αλλά για τους τουρίστες που αγοράζουν ένα κομμάτι στον παράδεισο, έστω και για λίγες μέρες. Οι επισκέπτες, ακόμη και όταν προσέρχονται με αφελή ρομαντισμό και αποστροφή για τον μαζικό τουρισμό, διαπιστώνουν ότι τα προνόμια δεν κοιτούν ρομαντισμούς και πως οι μεγαλόστομες ιαχές εύκολα θάβονται υπό το βάρος της αλήθειας δομικών προνομίων, βασισμένων στο αίμα και στον ιδρώτα δούλων, πρώην και νυν. Τα προνόμια και οι καταπιέσεις μας διαλέγουν από τη γέννηση μας, το θέμα είναι το μετά.

Και τελικά τί γίνεται όταν οι τουρίστες φεύγουν, π.χ λόγω πανδημίας; Τότε και οι κάτοικοι του νησιού αφήνονται στην τύχη τους, αφού δεν υπάρχει κάτι «κερδοφόρο» να προσφέρουν πια. Ειδικά δε αν τους «τύχει» και καμιά «φυσική» καταστροφή, σαν και αυτές που γεννάει και διογκώνει το υπάρχον οικονομικό σύστημα.

Αφού λοιπόν, οι επιταγές της συσσώρευσης, της συγκέντρωσης και κατασπατάλησης ενέτειναν τις κλιματικές ανισορροπίες, διαστρέφοντας την ανθρώπινη δραστηριότητα σε βαθμό οικολογικής και οικονομικής ύβρεως· αφού ο νόμος της κερδοφορίας, στον πυρήνα του, επέβαλε την κατεύθυνση πόρων σε τουριστικές υποδομές, αφήνοντας άλλες (δρόμους, κατοικίες, δημόσια κτίρια) στην τύχη τους, έμεινε να καθορίζει και την αντιμετώπιση των καταστρεπτικών συνεπειών, με βάση τα ίδια κριτήρια που οδήγησαν σε αυτές!

Σε αυτού του είδους την οικονομία δεν προέχουν αξίες, όπως η ζωή, η ατομική ή δημόσια περιουσία (σπίτια, νοσοκομεία, σχολεία), ως αυταξίες, αλλά μόνο στο βαθμό που είναι εν δυνάμει κερδοφόρες, όταν αποτελούν δηλαδή άμεσα, ή ενισχύουν έμμεσα την ιδιωτική περιουσία, την περιουσία δηλαδή που νομικά αποκλείει άλλους από τον έλεγχο της.

Έτσι, η όποια βοήθεια φιλτράρεται αφενός από τη δυνατότητα επιστροφής της ανάπτυξης της κερδοφορίας και, αφετέρου, από την αποφυγή της δημόσιας κατακραυγής και γενικευμένης αναταραχής (που θα έπληττε την κερδοφορία). Το όποιο κέρδος εδράζεται και αποσκοπεί στη διατήρηση της εκμετάλλευσης μέσω της διατήρησης παγιωμένων δομικών συσχετισμών, ώστε ο πρώην σκλάβος να μετονομάζεται σε «πάροχο υπηρεσιών» και ο πρώην εξερευνητής σε «τουρίστα», με ή χωρίς αλτέρνατιβ ταμπελάκι. «Για μια πόρνη φτηνή, για καζινο και πούρα», που λέει και το τραγούδι, ή έστω για μια piña colada και μια αμμουδερή παραλία… Έτσι λοιπόν, 5.000 άνθρωποι αφέθηκαν ξανά στη μοίρα τους, σαν σε επανεκτέλεση αρχαίου δράματος. Το Γιουκάλι-Προβιντένσια και το κάθε Γιουκάλι στον κόσμο μπορεί να μην υπάρχει και να μην υπάρξει και ποτέ, γιατί δεν είναι ένα νησί, μια παραλία, ή καρύδες και κοράλλια.² Το Γιουκάλι είναι οι άνθρωποι που αγωνίζονται να αλλάξουν τη κατάστασή τους, ενάντια στη ματαιότητα, κάποιες φορές πετυχαίνοντας και ‒ πολλές ‒ άλλες αποτυγχάνοντας, δεν έχει σημασία. Ni servantes, ni touristes, λοιπόν!³

Αλληλεγγύη Providencia!                                                                                    

El caminante

(1) Για τις ομοιότητες αλλά και τις σημαντικές διαφορές του καταναγκασμού.

(2) Youkali από το γνωστό τραγούδι του Kurt Weill, ως αναφορά σε ένα τόπο μαγικό, ένα νησί της Ουτοπίας, που όμως δεν είναι αληθινό. Εδώ οι στίχοι στα ελληνικά.

(3) Ούτε υπηρέτες, ούτε τουρίστες. Κατά παράφραση του γνωστού ni dieu, ni maitre.