Η Μίριαμ Μιράντα, ηγετική μορφή του λαού Γκαρίφουνα, έχει αφιερώσει τη ζωή της στην υπεράσπιση της γης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα της, την Ονδούρα. Ως συντονίστρια της Αδερφικής Οργάνωσης Νέγρων Ονδούρας (OFRANEH) έχει πετύχει την επανάκτηση 1.500 εκταρίων γης στην περιοχή του Βαγιεσίτο, ενώ, όπως και η δολοφονηθείσα φίλη της, η Μπέρτα Κάσερες, αγωνίζεται για να σταματήσει τα σχέδια εγκατάστασης υδροηλεκτρικών μονάδων και φυτειών αφρικανικού φοίνικα σε εδάφη ιθαγενών κοινοτήτων στην Ονδούρα. Εξαιτίας της δράσης της, έχει συλληφθεί, διωχθεί ποινικά, απαχθεί, φυλακιστεί και χτυπηθεί.

Σε αυτήν τη συνέντευξη μιλάει για την κοινωνία της Ονδούρας, για τη μετανάστευση, για τα κοινωνικά κινήματα και για τον ρόλο των γυναικών στην αντίσταση στη λεηλασία της φύσης.

Έχετε μιλήσει, για το πώς από το 2009, από το πραξικόπημα και μετά, η Ονδούρα έχε αλλάξει πολύ. Πώς ήταν η κοινωνικοπολιτική κατάσταση πριν; Είναι δυνατόν σήμερα να σκεφτούμε μία δημοκρατική ανάπτυξη και ευημερία στην Ονδούρα;

Την ευημερία πρέπει να τη σκεφτόμαστε από τη σκοπιά της οικονομικής ανάπτυξης για την πλειοψηφία. Για να υπάρξει αυτό στην πραγματικότητα, χρειαζόμαστε να δημιουργηθούν κάποιες συνθήκες στη χώρα. Η διανομή, για παράδειγμα, του πλούτου· το να τεθούν στέρεες βάσεις για τον αγώνα ενάντια στην ατιμωρησία, ενάντια στη διαφθορά, ενάντια σε ένα οικονομικό μοντέλο που οδηγεί στην πτώχευση την πλειοψηφία, σωστά; Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι δεν είναι ένα μαγικό ραβδάκι αυτό που θα αλλάξει τις συνθήκες των χωρών του νότου. Οι χώρες μας είναι εξαθλιωμένες, είναι λεηλατημένες, είναι κατεστραμμένες. Και με αυτήν την έννοια, ένα από τα πράγματα που πρέπει βασικά να λάβουμε υπόψη, είναι ότι πρέπει να δημιουργηθούν συνθήκες ώστε ο λαός να συμμετέχει ενεργά στη λήψη αποφάσεων σε όλα τα επίπεδα. Δεν μπορούν να προκληθούν αλλαγές και να βελτιωθεί η οικονομία στις χώρες μας και οι συνθήκες ζωής, εάν εμείς δεν αποδομήσουμε αυτό το μοντέλο ανάπτυξης που βασίζεται στην υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων, στην καταστροφή των πόρων, που είναι η καταστροφή της ίδιας της ζωής.

Δεν είναι ότι πριν από το πραξικόπημα έγιναν αλλαγές προς αυτήν την κατεύθυνση. Αλλά εγώ πιστεύω ότι υπήρχε ένα άνοιγμα στο να εισακουστεί η κοινωνία. Υπήρχε ένα άνοιγμα για να δημιουργηθούν συνθήκες για έναν διάλογο. Τώρα όμως έχουμε ένα κρεσέντο δικτατορικών πρακτικών. Μετά το πραξικόπημα στρατιωτικοποιήθηκε απολύτως η χώρα. Ακόμα και η θεσμικοί φορείς είναι στρατιωτικοποιημένη. Τα τελευταία χρόνια είμαστε μία χώρα με μία ανθρωπιστική κρίση και μία μαζική μετανάστευση, κάτι που είναι από τα πιο σοβαρά πράγματα. Δεν μπορούμε, με κανέναν τρόπο, να χτίσουμε μία χώρα όταν δεν βρίσκονται εδώ οι γιοι και οι κόρες αυτής της χώρας. Η νεολαία πρέπει να συμμετέχει στο χτίσιμο ενός συστήματος ζωής που να της επιτρέπει να συνυπάρχει. Και τώρα στην Ονδούρα δυστυχώς η νεολαία «αδειάζεται» προς το εξωτερικό.

Πώς ήταν αυτό το άνοιγμα για διάλογο πριν από το πραξικόπημα; Πώς είναι τώρα η σχέση ανάμεσα στους διάφορους τομείς της κοινωνίας;

Όταν υπάρχει μία καταστολή, γίνεται ακόμα πιο περίπλοκος ο αγώνας των κοινωνικών κινημάτων. Μετά το πραξικόπημα, το να συναντιόμαστε ως κοινωνικά κινήματα, ως οργανώσεις, αντιμετωπιζόταν και αντιμετωπίζεται ως τρομοκρατική πράξη, σα να απειλούμε την ασφάλεια του Κράτους. Πριν από το πραξικόπημα, ακόμα κι αν ήταν μόνο για να μας ακούσουν, ακόμα κι αν δεν επιλύθηκαν τα αιτήματα των διαφόρων κοινωνικών κινημάτων, αυτά τα πλαίσια διαλόγου – ανάμεσα σε κυβερνητικούς εκπροσώπους και ιθαγενείς λαούς, γυναίκες, αγροτικούς και εργατικούς τομείς – έδιναν τη δυνατότητα μίας σταθερότητας. Εκείνη την εποχή υπήρχε η δυνατότητα να κάνουμε μεγάλες συναντήσεις, τεράστιες συνελεύσεις διαφόρων κοινωνικών τομέων.

Το δικαίωμα στη διαμαρτυρία είναι ένα δικαίωμα που δεν πρέπει να αναστέλλεται σε κανένα σύστημα, με κανέναν τρόπο. Το δικαίωμα να διαφωνείς, το δικαίωμα να λες «Όχι». Το δικαίωμα να λες «κοίτα, οφείλεις τουλάχιστον να με ρωτήσεις». Στην Ονδούρα, με το πραξικόπημα ξεκίνησε μία βαθιά καταστροφή της θεσμικότητας, την οποία εγώ πιστεύω ότι δεν είχαμε υπολογίσει, δεν είχαμε ζυγίσει, δεν είχαμε δει τις διαστάσεις του τί σημαίνει: διαδοχικά πραξικοπήματα. Στην Ονδούρα, δεν ήταν μόνο το πραξικόπημα του 2009.¹ Ήταν κι εκείνο του 2012 ενάντια στους θεσμούς και το εκλογικό πραξικόπημα. Δηλαδή, υπάρχει μία επιδείνωση του δημοκρατικού – εντός εισαγωγικών – συστήματος, τουλάχιστον αυτού που γνωρίζαμε…

Παρόλα αυτά, η νεολαία συνεχίζει να βγαίνει στους δρόμους. Είναι η συμμετοχή της νεολαίας ένας σημαντικός παράγοντας για το δημοκρατικό χτίσιμο; Πόσο συνεπής έχει υπάρξει η συμμετοχή των νέων στην Ονδούρα;

Όχι όσο θα θέλαμε. Το φοιτητικό κίνημα, για παράδειγμα. Οι νέοι βγήκαν σε μεγάλες διαδηλώσεις για να απαιτήσουν τη συμμετοχή σε ένα σύστημα πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, το δικαίωμα να τους υπολογίζουν, το θέμα της φοιτητικής συμμετοχής στη διοίκηση των πανεπιστημίων. Νομίζω ότι είναι σημαντικό να καταλάβουμε, ότι η νεολαία είναι ένας ζωντανός κινητήρας και γι’αυτό τη φοβούνται. Κι εδώ στην Ονδούρα είναι ένας τομέας που έχει χτυπηθεί υπερβολικά, μαζί με τους ιθαγενείς και το κίνημα LGTBI. Τη νεολαία τη φοβούνται επειδή σε αυτήν υπάρχει επαναστατικότητα, υπάρχει επίσης πολύς αυθορμητισμός. Γι’αυτό και στην Ονδούρα έχουν αναστείλει πολύ τη συμμετοχή της νεολαίας. Αυτό είναι σημαντικό να το αναφέρουμε. Είναι πάντα ενεργή. Αλλά επίσης είναι μία κοινωνική ομάδα σε κατάσταση μεγάλης ευαλωτότητας.

Ένα από τα πιο σημαντικά και αναγκαία πράγματα είναι να υπάρχουν εγγυήσεις, ώστε η νεολαία να χτίσει το ίδιο το μέλλον της. Η νεολαία πρέπει να είναι παρούσα με κάθε τρόπο για να λέει τί είναι αυτό που θέλει για την ίδια και για τις μελλοντικές γενιές.

Όταν ξεκινήσατε τη δραστηριότητα σας για την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τα κινήματα, οι συμπεριφορές, η επαναστατικότητα, ήταν παρόμοια; Πώς συμπεριφερόταν η νεολαία τότε;

Δεν μπορούμε να μιλάμε για τη νεολαία του χθες και το σήμερα, χωρίς να λάβουμε υπόψη κάποια στοιχεία που έχουν προκαλέσει και προκαλούν αλλαγή. Φανταστείτε τη γενιά μου, χωρίς ίντερνετ, χωρίς κοινωνικά δίκτυα, κλπ. Η βία δεν είχε κανονικοποιηθεί. Πιστεύω ότι είναι σημαντικό να μιλήσουμε γι’ αυτό. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι, όταν κανονικοποιείται η βία, αλλάζει η γενιά, έχουμε μία διαφορετική γενιά. Η σημερινή, είναι μάλιστα μία γενιά χωρίς φόβο. Αυτό το συζητάμε μεταξύ μας, η δική μου γενιά. Το γεγονός ότι εσύ φοβάσαι ή μπορεί να φοβάσαι – το οποίο είναι ζήτημα επιβίωσης και διαβίωσης – και λες: «Όχι, δε θα μπω εκεί, επειδή μπορεί να μου συμβεί κάτι». Τώρα έχουμε μία νεολαία πιο τολμηρή, που φοβάται λιγότερο και αυτό το εκμεταλλεύονται κάποιοι υπερβολικά, ενάντια στην ίδια τη νεολαία.

Η άρνηση του μέλλοντος γι’ αυτές τις νέες γενιές, συνδέεται με την κεντροαμερικανική έξοδο; Ποια είναι η ανάλυσή σας σχετικά με το μεταναστευτικό φαινόμενο;

Αδειάζουν τα εδάφη, ο κόσμος φεύγει. Αυτό έχει να κάνει με μακάβρια σχέδια στήριξης κάποιων μορφών και μοντέλων διακυβέρνησης. Εφόσον είμαστε μπροστά στην άνοδο του φασισμού, του ρατσισμού, των διακρίσεων, χρειάζονται κάποια γεγονότα για να μπορέσουν αυτά τα φαινόμενα να κυριαρχήσουν. Είναι μακιαβελικό. Έχει αγριέψει ο ρατσισμός, οι διακρίσεις, η μη ανεκτικότητα. Αυτό έχει έναν στόχο κι εγώ νομίζω ότι δεν πρέπει να το ξεχνάμε αυτό. Ποιος κερδίζει στις Η.Π.Α. με μία μαζική είσοδο που έχει προκαλέσει την έξαρση του ρατσισμού, των διακρίσεων, της μη ανεκτικότητας; Επίσης, τί συμβαίνει με το δικαίωμα που έχεις εσύ κι εγώ να παραμείνουμε στη χώρα μας και να χτίσουμε μία διαφορετική χώρα; Είναι υποχρεωτικό να δημιουργηθούν διαφορετικές συνθήκες στη χώρα μας, για να μη φεύγει ο κόσμος.

Χρειάζεται να δώσουμε προσοχή στο εσωτερικό των χωρών μας, είναι αναγκαίο εμείς οι ίδιοι να δημιουργήσουμε τις συνθήκες της ευημερίας μας. Εάν υπήρχε ευημερία στη χώρα σου, πολύ λίγος κόσμος θα έφευγε. Αλλά επίσης υπάρχει το θέμα της βίας, το θέμα ότι ο κόσμος φεύγει για να γλιτώσει από τη βία. Η βία δηλαδή, είναι κάτι που γεννά τις συνθήκες γι’ αυτήν τη μαζική μετανάστευση.

Υπάρχει μία εξιδανικευμένη ή ρομαντική εικόνα για τη μετανάστευση στις χώρες της Κεντρικής Αμερικής;

Ακριβώς. Αυτό είναι κάτι που είναι αληθές. Επιπλέον, το πιο επικίνδυνο είναι που λένε «έτσι κι αλλιώς θα πεθάνω». Το να συζητήσουμε το θέμα της μετανάστευσης δεν είναι εύκολο. Γι’ αυτό και μου φαίνεται παράδοξο και επικίνδυνο που το Κράτος αντιμετωπίζει το θέμα της νεολαίας λέγοντας «εντάξει, πάμε να κάνουμε ένα πρότζεκτ για 40 νέους». Ή για να απασχολούνται οι νέοι με κάτι. Οι νέοι λένε «δε με νοιάζει, αφού έτσι κι αλλιώς θα με σκοτώσουν εδώ, προτιμώ να με σκοτώσουν έξω». Χθες, για παράδιεγμα, μου ανέφεραν τη δολοφονία ενός νεαρού Γκαρίφουνα στο Μεξικό. Δηλαδή, εδώ στην Ονδούρα ποντάραμε και συνεχίζουμε να ποντάρουμε στο ότι οι νέοι θα φύγουν. Δεν έχουμε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο σαν κοινωνία. Εδώ στην Ονδούρα ο κόσμος φεύγει. Οι νέοι φεύγουν. Και κοιτάξτε, το λέω με πόνο ψυχής, ακόμα και πλήθος νέων Γκαρίφουνα έχουν φύγει. Υπάρχουν κοινότητες όπου το 70% ή το 80% της νεολαίας έφυγε. Όταν βλέπει κανείς τα καραβάνια, ποιους βλέπει; Είναι οι νέοι αυτοί που φεύγουν.

Επομένως, το ζήτημα του να παραμείνει η νεολαία εδώ, για να χτίσει το μέλλον της χώρας της, είναι ζωτικό. Σκεφτείτε ότι φεύγουν κάθε είδους άνθρωποι. Άνθρωποι που θα μπορούσαν να συνεισφέρουν με σημαντικό τρόπο στη χώρα τους, στην κοινότητα τους, στη γη τους. Ακόμα κι εμείς έχουμε υποστεί ισχυρό πλήγμα, καθώς έχουν μεταναστεύσει ηγέτες, επικεφαλής κοινοτήτων και περιοχών. Και όχι μόνο από τον λαό Γκαρίφουνα.

Τι είναι αυτό που σας δίνει δύναμη; Τί είναι αυτό που σας κάνει να συνεχίζετε να αγωνίζεστε;

Αυτή είναι μία ερώτηση που πάντα μου κάνουν, διάολε! Κοίτα, εγώ πιστεύω ότι πράγματι έχουμε δικαίωμα να ζήσουμε κάτι διαφορετικό. Είμαι τόσο απόλυτα πεπεισμένη, ότι αξίζουμε έναν καλύτερο κόσμο και όχι μόνο στην Ονδούρα. Αυτό κάθε μέρα μου δίνει περισσότερη δύναμη. Μου δίνει δύναμη η οικογένειά μου. Έχω μία θαυμάσια οικογένεια. Για μένα είναι μεγάλο προνόμιο το να έχω μία οικογένεια που έχει υποφέρει, αυτό είναι αλήθεια, έχει υποφέρει εξαιτίας των επιθέσεων που έχω υποστεί, επειδή βλέπει τί σημαίνει να στερούμαι την ελευθερία μου, ακόμα και χωρίς να είμαι στη φυλακή. Η οικογένειά μου είναι πάντα μαζί μου. Και είναι κομμάτι των όσων μου δίνουν δύναμη. Έχω μία υπέροχη κόρη κι έναν υπέροχο γιο. Επίσης, μου δίνουν δύναμη οι γυναίκες. Το να βλέπω ότι σε ολόκληρο τον πλανήτη οι γυναίκες είναι εκεί, στον αγώνα.

Εσείς οι άντρες κυβερνήσατε ήδη αρκετά αυτόν τον πλανήτη. Χρειάζεται να χτίσουμε ένα ολόκληρο δίκτυο γυναικών σε ολόκληρο τον κόσμο. Έβλεπα ένα βιντεάκι από ένα φόρουμ που είχαμε. Έκαναν ένα μοντάζ από γενναίες γυναίκες που αγωνίζονται και αγωνίστηκαν. Γαμάτο! Κι εγώ λέω, πώς να μη μου δώσουν δύναμη, όταν βλέπω στη Χιλή, για παράδειγμα, αυτές τις γυναίκες που σταματούσαν μπροστά στις μηχανές του θανάτου, όταν οι καραμπινέρος ήθελαν να συνθλίψουν αυτόν τον αγώνα που δόθηκε στη Χιλή;

Υπάρχουν καταπληκτικές φωτογραφίες από γυναίκες που φωνάζουν, που απαιτούν, όπως αυτές οι γυναίκες που βρίσκονται στην ύπαιθρο και αγωνίζονται για να σώσουν τη φύση. Γυναίκες που αναγνωρίζουν την αξία, του να φροντίζουμε όλη αυτήν τη φύση και αυτούς τους πόρους που μας δίνει η ζωή, ώστε άλλοι άνθρωποι μετά από μερικούς αιώνες, να μπορέσουν επίσης να τους απολαύσουν.

Ένα μεγάλο μέρος του αγώνα σας αφορά την υπεράσπιση των εδαφών. Έχετε κάνει λόγο για μία οικοκτονία στο καταφύγιο Γιανέτ Κάουας και για το πώς τα τουριστικά πρότζεκτς έχουν υπάρξει καταστροφικά για την Ονδούρα. Ποιος είναι ο ρόλος των υπερασπιστών της γης και του περιβάλλοντος σε ένα τέτοιο πλαίσιο;

Το θέμα της υπεράσπισης των εδαφών τη δεκαετία του ’70 δεν ήταν το ίδιο με τώρα. Αυτήν τη στιγμή έχουμε μία ιδιαίτερη κατάσταση, στην οποία εξαντλούνται οι μη ανανεώσιμοι πόροι που είναι αναγκαίοι για την παραγωγή ορυκτών καυσίμων. Για τη δική μας γενιά, η παραγωγή ενέργειας γινόταν μέσα από τα ορυκτά καύσιμα. Τα τελευταία 20-30 χρόνια γίνεται προσπάθεια να εξασφαλιστεί η παραγωγή ενέργειας παράλληλα με ένα μοντέλο κατανάλωσης που δεν είναι βιώσιμο. Και βέβαια, όταν αυτό το μοντέλο κατανάλωσης εξαντλεί τα αγαθά και εκτοπίζει τους ανθρώπους που έχουν κατοικήσει στα εδάφη που αυτά υπάρχουν, έχουμε συγκρουσιακές καταστάσεις. Κάποιες κοινότητες έχουν ζήσει για αιώνες σε μία περιοχή όπου υπάρχει ένας ποταμός με πλούσια ροή, στον οποίο θα μπορούσαν να γίνουν φράγματα· τότε το Κράτος και οι κακοί επενδυτές, αυτό που κάνουν, είναι να εκτοπίζουν την κοινότητα. Η εδαφική διαμάχη για τους φυσικούς πόρους εννοείται ότι δημιουργεί ολοένα και μεγαλύτερες συγκρούσεις.

Την τελευταία δεκαετία ή και λίγο πριν, οι γυναίκες είμαστε που έχουμε σταθεί στην πρώτη γραμμή του αγώνα για την υπεράσπιση αυτών των πόρων. Σήμερα ο περιβαλλοντικός αγώνας έχει γυναικείο πρόσωπο. Οι γυναίκες βρίσκονται εκεί, στο μέτωπο, αυτές δίνουν ώθηση στον αγώνα. Υπάρχουν πολλές που είναι αόρατες, που είναι πρόεδροι σε μία επιτροπή γειτονιάς για το νερό, σε μία πολύ απομακρυσμένη κοινότητα, αλλά είναι εκεί και κάνουν αυτό που τους αναλογεί για να υπερασπιστούν το δίκαιο, για να υπερασπιστούν τη ζωή. Το να υπερασπίζεται κανείς τους φυσικούς πόρους, σημαίνει να υπερασπίζεται τη ζωή. Οι διεκδικήσεις να μην γίνει ένα φράγμα σε ένα ποτάμι, να μην εγκατασταθούν ρυπογόνες εταιρίες, να μην καταστρέψουν τη φύση, να μη λεηλατήσουν τα εδάφη, έχει γυναικείο πρόσωπο.

Είχαμε μία συνέλευση γυναικών για την ημέρα μνήμης από το πραξικόπημα του 2009. Πετύχαμε κάτι ιστορικής σημασίας. Έλεγαν: «λοιπόν, πρέπει και οι γυναίκες να κάνουμε να ακουστεί ο λόγος μας και να προσδιορίσουμε τί χώρα θέλουμε» κι έτσι προέκυψε αυτή η πρωτοβουλία συνάντησης γυναικών σε εθνικό επίπεδο στην Ονδούρα. Και καταφέραμε, από τα 18 διαμερίσματα της χώρας να έχουμε συμμετοχές από τα 16. Δηλαδή 9.500 γυναίκες, διάφορες γυναίκες. Όχι μόνο φεμινίστριες, αλλά και υπερασπίστριες της γης, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, από γειτονιές· και πήγαμε να χωθούμε σε ένα έδαφος που είναι ιερό για τον λαό Γκαρίφουνα – το Βαγιεσίτο – και εκεί συζητήσαμε για πολλά θέματα, από τη δημοκρατία, μέχρι τη βία ενάντια στις γυναίκες και από τη διατροφική αυτάρκεια, μέχρι το πώς έχει εγκατασταθεί το πλαστικό στη ζωή μας…

Σήμερα ο αγώνας μας είναι πιο σημαντικός από ποτέ, επειδή από αυτόν θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό το μέλλον της ανθρωπότητας. Δεν μπορείς να παλέψεις την κλιματική κρίση, εάν δεν αμφισβητήσεις το καταναλωτικό σου μοντέλο. Οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων παίζουν έναν θεμελιώδη ρόλο για να συνεχίσουμε σήμερα να προωθούμε την υπεράσπιση της ζωής. Της ζωής στο σύνολό της: υγεία, εκπαίδευση, κλπ. Γιατί; Επειδή καταστρέφεται, επειδή υπάρχει μικρότερη συμμετοχή της κοινωνίας, σε σημείο που λέμε «γαμώτο, θα μας πάρει ο διάολος όλους και όλες». Σήμερα αυτό το πρόταγμα είναι πιο επίκαιρο από ποτέ, αλλά σήμερα μας διώκουν ακόμα περισσότερο. Ποινικοποιούν τον αγώνα μας και μας διώκουν δικαστικά ακόμα περισσότερο. Πώς είναι δυνατόν να έχουμε κόσμο που φυλακίζεται επειδή διαφυλάττει και προστατεύει το νερό! Είναι ένα ανθρώπινο δικαίωμα! Είναι ανήκουστο, αυτοί που λεηλατούν μια χώρα, να αφαιρούν δικαιώματα από τον λαό. Είναι ένα έγκλημα το ότι κλέβουν από τον λαό το δικαίωμα να έχει εκπαίδευση, να έχει στέγαση, να έχει διατροφή… να απολαμβάνει τα πιο θεμελιώδη δικαιώματα για την ανθρωπότητα. Είναι ανήκουστο εκείνοι, αυτοί που λεηλατούν τη χώρα, οι διεφθαρμένοι, να θωρακίζονται νομικά, ώστε να μην πληρώνουν και να μη δικάζονται. Και όσοι υπερασπίζονται το νερό, τα δάση, τη ζωή, τους φυσικούς πόρους, να διώκονται, να ποινικοποιούνται, να δολοφονούνται και να φυλακίζονται, όπως συμβαίνει σε πολλούς και σε πολλές σήμερα σε παγκόσμιο επίπεδο. Έχουμε την ηθική υποχρέωση να αλλάξουμε αυτήν την κατάσταση. Αυτό είναι διαστροφή…

Πηγή: Agencia Ocote

……………………

(1) Σχετικά με το εκλογικό πραξικόπημα του 2017 διαβάστε εδώ.