Το 2009 ευρισκόμενη στο Μεντεγίν, είχα παραβρεθεί σε ένα από τα πολλά επεισόδια του σήριαλ της δίκης του Ραμόν Ισάσα, ενός από τους μεγαλύτερους παραστρατιωτικούς που έδρασε τη δεκαετία του ‘90 στην περιοχή της Αντιόκια και του Μαγκνταλέντα Μέντιο.

Όπως και στις περισσότερες δίκες παραστρατιωτικών, η εικόνα έξω από τα δικαστήρια είναι η ίδια: συγγενείς των θυμάτων συγκεντρωμένοι φωνάζουν συνθήματα, μικρά παιδιά κρατάνε φωτογραφιες των αγνοουμένων ή πλακάτ με τη φράση: «πού βρίσκεται ο μπαμπάς μου; να απαντήσει το Κράτος».

Στις περισσότερες των περιπτώσεων τα ονόματα στα πλακάτ αποτελούν μερικούς ακόμη αριθμούς στη μακρά λίστα των «εξαφανισθέντων», οι οποίοι στην Κολομβία ξεπερνούν τους σαράντα χιλιάδες. Όπως μου έλεγε μια κυρία από τη Λα Εσπεράνσα, καλύτερα να ξέρεις ότι ο άνθρωπός σου είναι νεκρός, παρά να είναι αγνοούμενος. Γιατί όταν αγνοοείται, η ελπίδα δεν πεθαίνει ποτέ. «Κάθε μεσημέρι στρώνω το τραπέζι, βάζω το σερβίτσιο του και περιμένω να φανεί».

Κατά την απολογία λοιπόν του Ραμόν Ισάσα, στην οποία τότε δεν ομολόγησε απολύτως τίποτα, μια άλλη κυρία που έχασε τον άντρα της, τον ρώτησε, με αξιοθαύμαστη ευγένεια: «δον Ραμόν, πείτε μου, περίπου σε ποιο μέρους θάψατε τον άντρα μου, για να μπορέσω τουλάχιστον να του κάνω ένα μνημόσυνο». Για να λάβει την κυνική απάντηση: «εντάξει, πώς κάνετε έτσι, όλοι μια μέρα θα πεθάνουμε, ακόμα κι εγώ».

Ο Ραμόν Ισάσα λοιπόν, γνωστός και ως «Ελ Βιέχο» (ο Γέρος), μαζί με άλλους 59 παραστρατιωτικούς, καταδικάστηκε μόλις χθες, 25 χρόνια μετά την τέλεση των εγκλημάτων του. Ποια ήταν αυτά; Οι περιγραφές στην αναφορά της Εισαγγελίας, μας πάνε πίσω στις πιο μαύρες σελίδες της εποχής τη κρατικής τρομοκρατίας στην Κολομβία:

«Έγινε γνωστό ότι ο συνταγματάρχης του Στρατού της Κολομβίας, Αλφόνσο Μανοσάλβα, κάλεσε στο Μεντεγίν τον Όμαρ Ισάσα, γνωστό με το ψευδώνυμο «ο Υπολοχαγός», με σκοπό να του παραδώσει μια λίστα με τα ονόματα 74 ατόμων που ζούσαν κοντά στον αυτοκινητόδρομο Μπογκοτά-Μεντεγίν, στον οικισμό Λα Εσπεράνσα του Δήμου Ελ Κάρμεν ντε Βιμποράλ, τα οποία, σύμφωνα με έρευνες των υπηρεσιών πληροφοριών της IV Ταξιαρχίας, ήταν συνεργάτες του αντάρτικου του EPL (1)».

Η διαταγή του στρατηγού ήταν ξεκάθαρη: έπρεπε να γίνει «εκκαθάριση» της περιοχής, με τη συνδρομή – βρβαίως – του Στρατού. Έτσι, οι εντολές υλοποιήθηκαν μεταξύ της 3^ης Απριλίου και της 27^ης Δεκεμβρίου 1996 σε πολλαπλές φάσεις. Τη βρώμικη δουλειά εκτέλεσε η παραστρατιωτική ομάδα Αγροτικές Αυτοάμυνες του Μαγκνταλένα Μέντιο (Autodefensas Campesinas de Magdalena Medio – ACMM) και συγκεκριμένα η υποομάδα γνωστή ως «Τα Γεράκια», σε συνεργασία με στρατιωτικούς. Όλοι αυτοί μαζί εξαφάνισαν, δολοφόνησαν, βασάνισαν, τρομοκράτησαν τους κατοίκους της Λα Εσπεράνσα. Ανάμεσα στα θύματα του οικισμού ήταν και δύο παιδιά 12 και 14 ετών, οι Χουάν Κρισοστόμο και Μιγκέλ Ανσίσαρ Καρντόνα Κιντέρο. Υποτίθεται ότι ήταν κι εκείνα «συνεργάτες των ανταρτών». Εννέα άτομα εξακολουθούν να αγνοούνται. Οι συγγενείς τους συνεχίζουν να διαδηλώνουν με τις φωτογραφίες των αγαπημένων τους προσώπων, διεκδικώντας αλήθεια και δικαιοσύνη.

Ο Ραμόν Ισάσα, ενώ κανονικά θα καταδικαζόταν σε σαράντα χρόνια κάθειρξης, χάρη στο Νόμο «Δικαιοσύνη και Ειρήνη», ο οποίος προβλέπει ευνοϊκές ποινές για τους παραστρατιωτικούς που «συνεργάζονται» με τη δικαιοσύνη ομολογώντας τις πράξεις τους, δεν θα πάει ούτε μια μέρα στη φυλακή, καθώς ήδη εξέτισε τα οκτώ χρόνια ποινής, που είναι και η μέγιστη προβλεπόμενη. Τον νόμο αυτόν εμπνεύστηκε το 2005 ο πρώην πρόεδρος Άλβαρο Ουρίμπε Βέλες, ενορχηστρωτής και χρηματοδότης ο ίδιος παραστρατιωτικών ομάδων στην περιφέρεια της Αντιόκια. Έτσι, κέρδισε τη σιωπή τους, με αντάλλαγμα να πέσουν οι αρχηγοί τους στα μαλακά.

Τα γεγονότα της Λα Εσπεράνσα δεν είναι μοναδικά. Υπάρχουν εκατοντάδες άλλες σφαγές στη σύγχρονη ιστορία αυτής της πολύπαθης χώρας και χιλιάδες συγγενείς που περιμένουν να αποδοθεί δικαιοσύνη. Η ατιμωρησία των παραστρατιωτικών και των κρατικών παραγόντων που λειτούργησαν ως ηθικοί αυτουργοί σε τέτοια εγκλήματα, είναι ένας από τους βασικούς λόγους που η βία στην Κολομβία δεν είναι τόσο εύκολο να τερματιστεί. Γιατί, ως γνωστό, δεν υπάρχει ειρήνη χωρίς δικαιοσύνη.

(1) Ejército Popular de Liberación – EPL: αντάρτικη ομάδα με μαοϊκές επιρροές που ιδρύθηκε το 1967.

…………………………….

Φωτογραφίες: Corporación Jurídica Libertad.