Τα εδάφη όπου κατοικεί ο λαός των Μαπούτσε, νότια του ποταμού Μπίο Μπίο, αποτελούν αντικείμενο των βλέψεων εγχώριων και διεθνών οικονομικών συμφερόντων ήδη από τη δεκαετία του 1970. Την εποχή εκείνη ο δικτάτορας Πινοσέτ, εφαρμόζοντας τη λεγόμενη θεραπεία – σοκ που του συνέστησε ο γκουρού του νεοφιλελευθερισμού Μίλτον Φρίντμαν, προχώρησε στην ιδιωτικοποίηση πάνω από 400 κρατικών επιχειρήσεων και έκανε τη νομοθεσία ευνοϊκή στις ξένες επενδύσεις.

Έκτοτε, χάρη στο Διάταγμα 701 του 1974 τρεις εταιρίες – κολοσσοί στον τομέα της υλοτομίας πρωτοστατούν στην εκμετάλλευση της γης των Μαπούτσε: η Forestal Bosques Arauco, η CMPC και η Forestal Mininco. Οι εταιρίες αυτές επιχορηγούνται από το κράτος σε ποσοστό μέχρι και 75%. Συνολικά, πάνω από 2,8 εκατομμύρια εκτάρια του εδάφους της Χιλής καλύπτονται από δάση πεύκου και ευκαλύπτου. Διασχίζοντας κανείς την περιοχή της Αραουκανίας, βλέπει χιλιόμετρα εκτάσεων μονοκαλλιεργειών να φυλάσσονται από καραμπινέρος και στρατιωτικά τανκς.

Παραδόξως η αποκατάσταση της δημοκρατίας τη δεκαετία του 1990 εντατικοποίησε το πρόγραμμα του Πινοσέτ για διείσδυση του κεφαλαίου στις περιοχές αυτές. Όλες οι κυβερνήσεις της μεταπολίτευσης συστηματικά χρηματοδοτούν έργα όπως εξορύξεις μεταλλευμάτων και πετρελαίου και γιγάντια υδροηλεκτρικά φράγματα, με κυριότερο εκείνο της ισπανικής Endesa.

Παράλληλα, το Κράτος της Χιλής προσπαθεί με κάθε τρόπο να καταστείλει και να απομονώσει το κίνημα των Μαπούτσε. Οι αυθαίρετες συλλήψεις που πραγματοποιήθηκαν τα δύο τελευταία χρόνια εναντίον ηγετών και άλλων μελών κοινοτήτων, αποτελούν μία από τις εκφράσεις αυτής της τακτικής. Οι κατηγορίες αφορούν συνήθως εμπρησμό και παράνομη οπλοκατοχή και ποτέ δε στοιχειοθετούνται επαρκώς. Για το λόγο αυτό, άλλωστε, η Χιλή καταδικάστηκε το 2014 από το Διαμερικανικό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Ο Jaime Huenchullan, ένας από τους οκτώ συλληφθέντες του περασμένου Σεπτέμβρη

Στις 23 Σεπτεμβρίου 2017 συνελήφθησαν οκτώ από τους πιο επιφανείς ηγέτες των Μαπούτσε, σε μία έφοδο της αστυνομίας που ονομάστηκε Επιχείρηση Τυφώνας. Οι καραμπινέρος σε αυτή την περίπτωση δεν είχαν καν ένταλμα σύλληψης. Οι Héctor Llaitul (συλληφθείς για έκτη φορά), Ernesto Llaitul, Jaime Huenchullán, Rodrigo Huenchullán, David Cid Aedo, Martín Curiche, Claudio Leiva και Fidel Tranamil κατηγορήθηκαν για σύσταση τρομοκρατικής οργάνωσης. Δεν κατατέθηκε κανένα αποδεικτικό στοιχείο εναντίον τους. Παρ’ όλα αυτά, κρατήθηκαν για περίπου ένα μήνα. Στο παρελθόν, άλλοι ηγέτες ή μέλη κοινοτήτων προφυλακίστηκαν για διάστημα σχεδόν δύο χρόνων, για να απαλλαγούν αργότερα από τις κατηγορίες εναντίον τους λόγω ανεπαρκών στοιχείων.

To νομικό εργαλείο το οποίο επιτρέπει τέτοιου είδους διώξεις, είναι ο Αντιτρομοκρατικός Νόμος ή Νόμος 18.314, ο οποίος τέθηκε σε εφαρμογή από το καθεστώς του Πινοσέτ το 1984, προκειμένου να διευκολύνει τη φυλάκιση των πολιτικών αντιφρονούντων. Μετά από τροποποίηση του το 2010, διευρύνθηκε ο κατάλογος των αδικημάτων που εμπίπτουν στον ορισμό της τρομοκρατίας, και περιλαμβάνονται πλέον πράξεις όπως ο εμπρησμός. Ο νόμος αυτός προβλέπει τη δίωξη με βάση στοιχεία που δεν δημοσιοποιούνται, καθώς και την αξιοποίηση των λεγόμενων «μαρτύρων χωρίς πρόσωπο», ο οποίοι καταθέτουν σε δίκες φορώντας κουκούλα και με παραμόρφωση φωνής. Το γεγονός ότι χρησιμοποιείται ευρέως από δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις, ιδιαίτερα μετά το 2000, εγείρει το ερώτημα κατά πόσο η Χιλή είναι πράγματι μία δημοκρατική χώρα, πέρα από τη στενή έννοια του όρου.

Στιγματισμός και ιδεολογική απονομιμοποίηση

Παρά τις παραπάνω αυθαιρεσίες και καταχρήσεις, από το Υπουργείο Εσωτερικών εκπορεύεται η άποψη, η οποία έχει διαχυθεί και στο εσωτερικό της χώρας, ότι ο Νόμος 18.314 δεν είναι αρκετά σκληρός για να καταπολεμήσει την «τρομοκρατία» των Μαπούτσε. Κράτος, ολιγαρχία και Μ.Μ.Ε. έχουν οικοδομήσει, ένα συγκεκριμένο αφήγημα μέσα από το οποίο επιχειρείται η δικαιολόγηση βίαιων επεμβάσεων, όπως ήταν η Επιχείρηση Τυφώνας. Η σύλληψη των ηγετών Μαπούτσε συνοδεύτηκε από ένα τηλεοπτικό σόου, το οποίο τη μετέτρεψε σε επίδειξη δύναμης του κράτους, καθώς χρησιμοποιήθηκε ολόκληρος ο κατασταλτικός του μηχανισμός: ελικόπτερα, τανκς, βαριά οπλισμένοι ιθαγενής τρομοκρατία» και «εθνική ασφάλεια», προσέφεραν το δικό τους μερίδιο στη δυσφήμιση του αγώνα των Μαπούτσε. Εδώ και χρόνια άλλωστε, εφημερίδες όπως η συντηρητική El Mercurio και άλλα έντυπα (Emol, La Nación, Cooperativa Cl, κλπ.), έχουν αναλάβει το έργο της αναπαραγωγής του ρατσιστικού λόγου και της κατασκευής των Μαπούτσε ως λαού βάρβαρου, βίαιου και «επιρρεπή στην τρομοκρατία». Κάτι αντίστοιχο ισχύει και για τα μέσα ενημέρωσης της Αργεντινής, τα οποία προσπαθούν να συνδέσουν τους Μαπούτσε με τις FARC στην Κολομβία, με τον ΕΤΑ, ακόμα και με τον ISIS.

Αντίσταση και επανάκτηση εδαφών  

Για το λαό των Μαπούτσε η ιδέα της «αποαποικιοποίησης», όπως λένε, της γης τους συστηματοποιήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1990, όταν άρχισαν να τίθενται σε εφαρμογή δράσεις εδαφικής διεκδίκησης. Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, αφού εξάντλησε κάθε τρόπο προσφυγής σε διοικητικό και δικαστικό επίπεδο, το κίνημα των Μαπούτσε κατάφερε να επανακτήσει πέντε εκατομμύρια εκτάρια γης. Η Coordinadora Arauco Malleco (CAM) στη Χιλή, καθώς και το ανερχόμενο Movimiento Autónomo del Puelmapu (MAP) στην Αργεντινή είναι από τις σημαντικότερες αυτονομιστικές οργανώσεις στη Λατινική Αμερική, καθώς αγωνίζονται όχι μόνο για την επανάκτηση των κατακερματισμένων εδαφών τους αλλά και τη συνολική αποδέσμευση τους από τον έλεγχο του κράτους και από την αποικιοκρατία των πολυεθνικών.

H εξόντωση του κινήματος των Μαπούτσε αποτελεί προϋπόθεση για την περαιτέρω προέλαση του εξορυκτικού καπιταλισμού. Αυτό που είναι πραγματικά εντυπωσιακό, είναι ο ζήλος με τον οποίο το χιλιανό κράτος συνεργάζεται με κάθε μέσο για την επίτευξη του στόχου: με την απροκάλυπτη καταστολή, με τη διαρκή παρακολούθηση των κοινοτήτων από τις μυστικές υπηρεσίες, αλλά και με την προπαγάνδα και τη ρητορική του μίσους. Ο γνωστός συγγραφέας Ραούλ Ζιμπέκι διαπιστώνει: «η ποινικοποίηση του λαού των Μαπούτσε συνολικά έχει μία και μοναδική εξήγηση: το γεγονός ότι έχουν αρχίσει να επανακτούν εδάφη».